Innovatie in de publieke sector wordt steeds belangrijker en vraagt om organisaties ook de rebellerende ambtenaar waarderen en de instroom en het vasthouden van deze Rebellen belangrijk vindt. Dit vereist ook een cultuur die onzekerheid accepteert, experimenten ondersteunt en waardering heeft voor het leren van mislukkingen.

Van jeugdzorg tot de opvang van asielzoekers, van de stikstofproblematiek tot de vastgelopen woningmarkt: we bijten onze tanden stuk op stevige uitdagingen. Nieuwe oplossingen zijn hard nodig, maar frisse ideeën sneuvelen te vaak of verliezen hun kracht in het complexe speelveld van regels, bureaucratie en politieke belangen. Innovatie vraagt meer dan ambitie en goede ideeën; het vereist voldoende mensen die bereid zijn ongebaande paden te bewandelen.

De transformatie van de overheid

Dit betekent dat we niet alleen mensen nodig hebben die openstaan voor innovatie, maar ook rebellen die regels durven uitdagen en oprekken. Ambtenaren die kritisch naar bestaande systemen en procedures kijken, durven innoveren en risico's nemen in dienst van het algemeen belang, zelfs als de legitimiteit van hun eigen handelen in twijfel genomen wordt, of een reële kans op mislukking is. De transformatie van de overheid begint bij de mensen en dat betekent dus ook, dat je als organisatie voldoende mensen in huis hebt, die ook met onophoudelijke toewijding deze kar trekken.

Vier archetypes van ambtenaren

Door ons uitgevoerd onderzoek heeft vier archetypes van ambtenaren geïdentificeerd, die in deze context interessant zijn, elk met hun eigen sterke punten en potentieel:

• De Kruisvaarders: Trouw aan de regels, maar met een hart voor vernieuwing. Ze zijn de stabiele kracht die zorgt dat alles soepel verloopt, terwijl ze openstaan voor nieuwe ideeën.

• De Magistraten: Ervaren en toegewijd, met een scherp oog voor detail. Ze zijn de hoeders van onze processen en hun kennis is van onschatbare waarde.

• De Bohemians: Pragmatische professionals die buiten de gebaande paden durven treden als dit zinvol is en flexibiliteit tonen om de dagelijkse operatie goed te laten functioneren.

• De Rebellen: Gedreven vernieuwers die niet bang zijn om de status quo uit te dagen. Ze zijn de pioniers die de weg vrijmaken voor radicale verandering.

Deze archetypes verschillen in de mate waarin ze innovatie omarmen of juist een meer neutrale houding aannemen ten opzichte van vernieuwing. Ook verschillen ze in hoeverre ze vinden dat bestaande regels en verwachtingen – zowel formeel als informeel – moeten worden gevolgd of juist mogen worden uitgedaagd.

De rebellerende ambtenaar is schaars

Hoewel elk archetype waardevol is, zijn het juist de Rebellen die we nu nodig hebben, in een tijd waarin er behoefte is aan transformatie van publieke organisaties en systemen. Om de uitdagingen van deze tijd het hoofd te bieden, hebben we mensen nodig die niet alleen innovatief denken, maar ook bereid zijn de gevestigde orde op te schudden. Hun lef, visie en bereidheid om grenzen te verleggen zijn cruciaal om de complexe problemen van de 21e eeuw aan te pakken. Helaas blijkt uit onderzoek dat juist dit revolutionaire type ambtenaar – mensen die kunnen “innoveren” en “verstoren” – schaars is binnen publieke organisaties. Daarom moeten overheden investeren in het aantrekken en vasthouden van rebellen. Ze spelen een belangrijke rol in transformatieprocessen en horen thuis in een evenwichtige mix van personeel.

De juiste cultuur en de juiste leiders

Maar het gaat verder dan dat. Er is behoefte aan een ondersteunende cultuur waarin rebellen (en kruisvaarders) kunnen gedijen. Het is belangrijk dat de tegenwerking die deze individuen af en toe oproepen niet resulteert in bestraffing, uitsluiting of belemmering van hun vooruitgang binnen de organisatie. Dit vereist het bevorderen van een cultuur die ook risico’s toestaat en onzekerheid accepteert, experimenten ondersteunt en waardering heeft voor het leren van mislukkingen. Leiders in deze context moeten ruimte creëren voor innovatie, erkenning uiten voor onconventionele bijdragen en steun bieden in lastige tijden. Het is aan hen om een omgeving te cultiveren waarin iedereen, van kruisvaarders tot rebellen, de kans krijgt om hun potentieel te benutten en bij te dragen aan het oplossen van de grote uitdagingen van onze tijd.